Anne Frank, Dziennik

Przyznam szczerze, że spodziewałam się nieco innej lektury. "Dziennik" nie jest bowiem jakimś szczególnym dziełem, jeśli chodzi o styl czy ogólnie pojętą "literackość". Jest on zapisem wydarzeń i jako takie świadectwo ma wartość samą w sobie. Zastanawia mnie jednak do tej pory styl małej Anny, piszę "małej", bo pisze go trzynastolatka. I nie mogę pojąć jednej rzeczy - albo Anna była nadzwyczaj rozwiniętą nastolatką (bo że rozwinięta była, to wiemy - świadczą o tym jej "dyskusje" z rodziną i tymi, z którymi przyszło jej żyć pod jednym dachem) albo dzisiejsi nastolatkowie są bardzo infantylni i zacofani (między innymi językowo). Dziewczynka pisze bowiem tak dojrzale (nie cały czas, mówię tu o pewnych fragmentach), że dochodzę do wniosku, iż nawet ja nie używam w swojej pisaninie takich słów. Chyba że... należałoby wziąć poprawkę na to, że książka jest jednak tłumaczeniem, a tłumacz - jak wiemy - musi książkę "stworzyć" na nowo... Z drugiej jednak strony pewne komentarze Anny są tak dojrzałe, bo... sytuacja zmusiła ją do szybkiego dorośnięcia.

Mogłabym Ci godzinami opowiadać o nędzy, jaką przynosi z sobą wojna, ale staję się przez to tylko jeszcze bardziej przygnębiona. Nie pozostaje nam nic innego, jak możliwie najspokojniej zaczekać do końca tej nędzy. Czekają zarówno Żydzi, jak i chrześcijanie, czeka cała ziemia, a wielu czeka na swoją śmierć. (s. 84)

Jestem w takim stanie, że wszystko mi jedno, czy zostanę zamordowana, czy będę żyć. Świat będzie się kręcić dalej i beze mnie, a ja i tak nie mogę się przecież przeciwstawiać wydarzeniom. Niech się dzieje, co się ma dziać, nie robię nic innego, tylko się uczę, i mam nadzieję na dobre zakończenie. (s. 176) 

Nię będę tu przedstawiać dziejów rodziny Frank - większość z Was je zna, a jeśli nie - to sporo informacji można znaleźć w sieci. Bardziej chciałabym się skupić na moich odczuciach po lekturze. Nie sądzę, że byłabym w stanie zaprzyjaźnić się z Anną. Jakoś nieszczególnie wzbudziła we mnie sympatię. Owszem, współczułam jej, bo nie chciałabym za nic w świecie znaleźć się w podobnej sytuacji, ale jej charakter i zachowania niezwykle mnie drażniły. Wiem, ja też jako nastolatka bywałam nieznośna, miałam swoje humory, a Annę tłumaczy to, że zmuszona była dorastać w ukryciu... co jeszcze utrudniało sprawę.

Forma listów do wymyślonej przyjaciółki Kitty jest zaletą "Dziennika". Różnorodność emocji, jakie się w nich przewijają również. Jednak, jeśli czyta się lekturę cięgiem, to nadmiar złych emocji między "bohaterami" może nieco przytłaczać. Uczuciem dominującym jest strach. Strach w Oficynie (tak dziewczynka nazywa miejsce ukrycia) odczuwany jest codziennie: wywołują go syreny, dźwięki samolotów (kojarzące się niezmiennie z nalotem), a także różne dźwięki z dołu budynku. Wszystko to powoduje stałe napięcie. Jedyne, co trzyma tych ludzi przy życiu, to nadzieja.

Codziennie łykam tabletki walerianowe na strach i depresję, ale nie zapobiega to jednak temu, że mój nastrój następnego dnia jest jeszcze marniejszy. Żeby raz i głośno się pośmiać, to by bardziej pomogło niż dziesięć tabletek walerianowych, ale my już prawie oduczyliśmy się śmiać. Czasem boję się, że z tej powagi znieruchomieje mi twarz i będę mieć obwisłe kąciki ust. (s. 131)

Po tych wszystkich wczorajszych okropnościach wreszcie coś dobrego i... nadzieja! Nadzieja na koniec, nadzieja na pokój. (s. 115)

Mamy możliwość obserwowania, jak Anna się zmienia, dojrzewa. Jej dojrzewanie jest jednak przecież bardzo przyspieszone. Uczy się życia, będąc w ukryciu. Wolny czas spędza na pomocy przy pracach domowych, rozmowach z Peterem oraz nauce. Sporo czasu poświęca na czytanie.

Zwykli ludzie nie wiedzą, ile dla kogoś zamkniętego znaczą książki. Czytanie, uczenie się i radio są naszymi jedynymi rozrywkami. (s. 108)

Wydaje mi się, że "Dziennik" powinien poznać każdy. Mimo sprzeczności uczuć, jakie się we mnie obecnie kotłują, będę to świadectwo czasów wojny polecała bliższym i dalszym znajomym. Mówi się, że "nieznajomość prawa szkodzi", a ja pozwolę sobie również dodać: "nieznajomość historii również szkodzi"...

Budynek przy Prinsengracht 26, w oficynie którego ukrywała się Anna Frank - żródło

Za egzemplarz recenzencki dziękuję pani Agnieszce Chyłek z wydawnictwa ZNAK Horyzont